Tui – Valença: a grande cidade do Miño

Din que case todos os grandes discursos fluviais do mundo contan na súa foz (ou máis ou menos no final do seu percurso) cunha grande cidade. Porto, Lisboa, Sevilla, Roma, Budapest, Viena, París, Londres, serían algunhas das que habería que situar nunha lista non exhaustiva. O Douro, o Texo, o Guadalquivir, o Tíber, o Danubio, o Sena e o Támesis, os fluídos que as bañan. Todos cantados por poetas que viron nas súas augas moito máis do que unha simple concentración de líquidos noutrora potables e hoxe máis ou menos depurados, cando non sinxelamente enchidos de contaminación.

Contra o que puidera parecer, o Miño non se escapa a esta regra, aínda que habería que engadir que, na súa condición de marca fronteiriza, como tamén a tivo o Danubio que separaba Buda de Pest, antes de configurarse a actual capital maxiar, a grande cidade do Miño ten sido máis un fantasma, que habita nos que a visitamos, semana tras semana, ca unha realidade evidente; unha cidade, diríamos, desexada, antes ca unha urbe incuestionable.

En calquera caso, esa cidade, real ou non, non é outra que a cidade do encontro, espiritual e xeográfico, entre Galicia e Portugal, un encontro que o actual marco europeo propicia e, mesmo, nos obriga a retomar, facendo que o que noutro tempo non eran senón sublimes raptos pondalianos (á nobre Lusitania os brazos tende amigos) sexa hoxe mesmo un punto, sempre adiado e esquecido, dentro dos programas de goberno da dereita.

Este encontro leva, sen embargo, moitas décadas, séculos diría, producíndose. Á habitual escena de familias galegas e portuguesas comendo xuntas en calquera restaurante e falando (uns galego e outros portugués) nesa koiné que non podemos esquecer, hai que engadir a mocidade que semana tras semana poboa as noites de Tui e de Valença, pero tamén de Vilanova e de Viana, para a que a fronteira simplemente non existe.

Ás condicións magníficas de clima e habitabilidade que o marco descrito nos ofrece hai que engadir o feito de que a antiga fronteira (sempre máis política e administrativa ca cultural) perdeuse, esvaeceuse como a néboa do río cando avanza a mañá, e o que outrora foi ponte intransitable, fonte de continuos atascos que, por veces, se extendían durante varios quilómetros, resulta hoxe un apacible lugar polo que transitar nun paseo fluvial que nos leva, de muralla en muralla, desde a antiga e misteriosa Tui á non menos barroca e fermosa Valença a través dun trazado de enxeñería modernista que non deixa de lembrarnos a ponte de Viana sobre o Lima construída por Eiffel.

O Miño tudense é unha das paisaxes máis sublimes de cantas esconde dentro de si a xeografía de Galicia. Ría fracasada, destinada acaso co paso dos milenios a converterse na derradeira das Rías Baixas, depáranos desde unha das perspectivas a visión das terras da ribeira portuguesa, baixas e alongadas, espacio bucólico onde os haxa, coa cidadela no alto erixindo contra o ceo a súa munición felizmente obsoleta e, desde a outra, o ensoño do outeiro tudense coa catedral amurallada, símbolo da antiga unión do poder político e clerical.

Hai algo na antigüidade destas pedras que nos fala do innecesario da separación. Nos tempos da comunicación planetaria, estas murallas só nos defenden contra fantasmas, tan vellos como inermes, tan gastados como inofensivos, e son, na súa condición de monumentos, unha cruel ironía das voltas que pode dar a historia e o mundo. As radios e as televisións de unha e outra ribeira penetran con nitidez creando asi un territorio internacional, un punto de coincidencia electrónico, e virtual se se quere, pero tan real como a vida mesma e que, curiosamente, non fala inglés e ben pouco español. Mesmo sei de persoas, de distinta cidadanía, que prefiren morar nunha ou noutra banda do río por cuestións de oportunidade ou de traballo.

O ensoño iberista de Unamuno ou federal de Pi Margall pode estar a ser superado hoxe subtilmente pola realidade, aínda que nun espazo que debería medrar e do que esta cidade fantasmal do Miño non é máis ca o principio.

Hai algo de londinense e de atlántico nesta néboa que se deita sobre as dúas cidades ata se converter nun pó de fariña húmido. Por un instante penso que estou en Inglaterra e que atraveso unha das pontes sobre o Támesis.

in O Ximnasio de Academo